Select a language
فارسی
English
Image 1
Image 2
Image 3
Image 4
  • جدول

    جدول

    جدول به خطوط نازکی گفته می شود که چهارسوی متن کشیده شده و آن را از حاشیه جدا می کند. این خطوط به تعداد و رنگ های گوناگون هستند و با ابزار فلزی به نام «قلم جدول» کشیده می شود که امروزه به نوع فرنگی آن، «ترلینگ» گفته می شود. ضخامت این خطوط را با پیچی که بر دستۀ قلم جدول قرار دارد، می توان کم و زیاد کرد.

  • تسمه اندازی

    تسمه اندازی

    تسمه به نوار باریکی گفته می شود که همچون جدول، متن را از حاشیه و دیگر تزیینات جدا می کند و در آن معمولاً یک شکل یا ریتم به شکل یکنواخت، تکرار می شود.

  • تذهيب

    تذهيب

    هنر آراستن و نقاشی کردن بخش هایی از نسخۀ خطی یا حواشی قطعه هاست. در تذهیب، حتما باید رنگ طلایی بکار رود چون ریشۀ این واژه از «ذهب» به معنای طلاکاری است. در تذهیب، علاوه بر طلایی از لاجورد، شنگرف، سفیداب و جز اینها نیز استفاده میکنند. نقوش تذهیب که پیشینه ای کهن دارد، نقوش طبیعی نیست و ساختۀ ذهن طراحان هستند و ازین رو گونه ای خاص از نقاشی بشمار می رود.

  • اسلیمی

    اسلیمی

  • خطائی

    خطائی

  • شاه عباسی

    شاه عباسی

  • دندان موشی

    دندان موشی

    گونه ای تحریر (دور گیری) است که در آن اطراف نوشته را با خطوط منحی ابر مانند و متّصل به هم پوشانده و گاه زمینهٔ آن را طلایی رنگ میکنند.
  • رقم

    رقم

    سنت امضا کردن و نوشتن نام در پایان نسخه های خطی و قطعه ها بسیار کهن است و به سده های نخست دورۀ اسلامی باز می گردد. نام خوشنویسان بیش از دیگر هنرمندان در پایان کتیبه ها و نسخه های خطی باقی مانده است چون که مستقیما با نوشتن سر و کار داشته اند و امکان این کار برایشان مهیا بوده است. در امضا و رقم، آوردن برخی عبارات به شکل سنت درآمده است؛ عباراتی که نشانگر فروتنی هنرمند باشد، همچون: الحقیر، الفقیر و جز اینها

مجموعهٔ آقای ناصر جواهرپور، کرج، ایران.

متن و حاشیه

هنگامی که کاغذ متن نسخه با حاشیه اش متفاوت باشد. معمولا این کار هنگامی صورت میگرفت که حاشیۀ نسخه آسیب می دید. برای حاشیه، کاغذی انتخاب می شد که تناسب رنگ داشته باشد و همچنین ضخامتش با کاغذ متن یکی باشد که کتاب هنگام بسته بود، صاف باشد و هوا به میان کاغدها نفوذ نکند.

متن و حاشیه بسیار با دقت انجام می شد به این شکل که کاغذ متن و حاشیه، لب به لب به هم چسبانده می شد و نباید روی هم قرار گیرند. معمولا با کشیدن جدول های رنگی ، مرز متن و حاشیه پوشیده شده و دیده نمی شد.

چلیپا

هنگامی که نوشته های صفحه به شکل افقی نباشند و با زاویه ای حدود 45 درجه نوشته شوند. این قالب بیشتر برای نوشتن دو یا چند بیت شعر به خط نستعلیق به کار می رود.

سیاه مشق

تکرار حروف و کلمات. در آغاز برای دست گرمی و تمرین و پیش از آغاز کتابت های جدی بوده است ولی از دورۀ صفویه و خصوصاً در خط نستعلیق، اندک اندک به قالبی مستقل و کاملاً هنری تبدیل شده است و از دورۀ قاجار تاکنون، طرفداران بسیار دارد.

حاشیه

حاشیه غالبا با خطوطی به نام جدول از متن کتاب، جدا می شدند. این جدول ها بنا به نفاست کتاب، دارای تنوع در تعداد و رنگ هستند. در نسخه های نفیس و مرقعات، معمولا جنس و رنگ کاغذ متن و حاشیه، با هم تفاوت دارد. گاه متن کتاب بر روی دو کاغذ نازک نوشته و به هم چسبانده می شد و در نتیجه، متن پشت صفحه، سایه ایجاد نمی کرد و زیباتر بود؛ در این صورت، کاغذ حاشیه را به گونه ای انتخاب می کردند که ضخامتش به اندازۀ دو لایه کاغذ متن بوده باشد.